استفاده از رله‌های شیشه‌ای یا کمکی فیندر در صنعت به طور گسترده و به طور روز افزون در حال انجام است. این رله‌ها برای کاربردهای گوناگونی نظیر ارسال و دریافت سیگنال، سیستم‌های حفاظتی و سیستم‌های الکتریکی و کنترلی و برای بسیاری از صنایع به کار می‌روند. رله‌های شیشه‌ای به عنوان تجهیزات محافظتی و کنترلی در قطعات برقی متنوعی از جمله لوازم خانگی، تجهیزات صنعتی و ساختمانی، و تابلوهای برق مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما رله شیشه ای چیست و چه کاربردی دارد؟ در این مقاله به معرفی، مشخصات، کاربردها و تفاوت‌های رله شیشه‌ای با کنتاکتور می پردازیم. بنابراین برای آشنایی بیشتر با رله‌های شیشه‌ای، انواع و کاربردها، مزایا و بهترین مدل‌ها، با ما همراه باشید.
رله شیشه ای چیست؟
رله‌های شیشه‌ای یا رله‌های کمکی، برای افزایش کنتاکت‌ها و کنترل جریان و ولتاژ برق در مواردی که به بیش از یک کنتاکت نیاز است، به‌کار می‌روند. این ابزارهای الکتریکی کوچک و کارامد برای کنترل و محافظت در سیستم‌های برقی و الکترونیکی به‌کار می‌روند. رله‌های شیشه‌ای به‌عنوان کنتاکت کمکی شناخته می‌شوند و برای تجهیزاتی مانند لوازم خانگی، تابلو برق‌ها و تجهیزات برقی مناسب هستند. به خاطر داشته باشید که این رله‌ها بخشی از تجهیزات برق صنعتی هستند و خودشان کنتاکت قدرتی ندارند. بنابراین نمی‌توانند مستقیما در مسیر جریان الکتریسیته قرار گیرند.
در واقع رله کمکی برای کنترل و حفاظت در مدارهای الکتریکی بکار می‌رود. این ابزار الکتریکی به کمک بوبین برقی عمل می‌کند و با تغییر جریان الکتریکی، تلقیح قطب‌های مغناطیسی را تغییر می‌دهد و در نتیجه کنتاکت‌های آن را باز یا بسته می‌کند. رله کمکی معمولاً برای کنترل دو کنتاکت مورد استفاده قرار می‌گیرند. تفاوت رله کمکی با رله قدرت این است که رله قدرت برای کنترل بارهای بزرگتر از یک دستگاه، قدرت بسیار بیشتری دارند، در حالی که رله کمکی برای کنترل بارهای کوچک و متوسط استفاده می‌شوند.
مشخصات رله شیشه ای
مشخصات فنی انواع رله کمکی یا شیشه‌ای فیندر متفاوت است و با توجه به نیاز سیستم برقی، می‌توان آن‌ها را انتخاب کرد. این مشخصات شامل ظرفیت، ولتاژ مورد استفاده، جریان مصرفی، تعداد پایه‌ها و کاربردهای متفاوتی است که به‌عنوان کنتاکت کمکی در تجهیزات شامل تابلوهای برق، ماشین‌آلات صنعتی و تجهیزات پزشکی بکار می‌روند. این رله‌ها برای هوشمند سازی تأسیسات بسیار مناسب هستند. مشخصات اصلی رله‌های کمکی شامل موارد زیر است:
- جریان کنتاکت: جریان حداکثری که این کنتاکت‌ها می‌توانند تحمل کنند، معمولا از ۳ تا ۷ آمپر است.
- ولتاژ کنتاکت: ولتاژ حداکثری که کنتاکت‌ها می‌توانند در برابر آن مقاومت کنند، مثلا ۲۲۰ ولت.
- تعداد پایه‌ها: تعداد پایه‌ها و کنتاکت‌های موجود در رله
- زمان کنتاکت رله: مدت زمانی که رله نیاز دارد پس از اعمال ولتاژ، کنتاکت‌ها را باز یا بسته کند.
- ظرفیت قطع: جریان حداکثری که رله می‌تواند قطع کند.
- استانداردهایی که رله تطابق دارد: مثل IP یا IEC
رله‌های مینیاتوری سری 40 با ظرفیت‌های 8، 10، 12 و 16 آمپر، و رله‌های مینیاتوری و صنعتی سری 46 با ظرفیت 8 و 16 آمپر تولید و طراحی شده‌اند و نصب آن‌ها بسیار راحت است. همچنین، سری 55 از رله‌های عمومی است که می‌توانند برای سیم‌پیچ‌های AC و DC استفاده شوند و نصب آن‌ها به‌صورت پلاگینی است. این رله‌ها شامل نشانگر ال‌ای‌دی و فلگ مکانیکی هستند. سری 56 نیز برای کاربردهایی با ظرفیت 12 آمپر مناسب است. و سری دیگر از رله‌های شیشه‌ای فیندر، سری 60 و 62 به‌عنوان رله‌های قدرت شناخته می‌شوند و در برق‌های قدرت بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربرد رله شیشه ای چیست؟
رله کمکی در انواع مختلفی از سیستم‌ها و برای انجام وظایف مختلف استفاده می‌شود. به طور کلی، رله کمکی در هر محیطی که نیاز به کنترل بیش از یک بار در مدار الکتریکی وجود داشته باشد، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. از جمله کاربردهای رله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جداسازی مدارها: رله برای جداسازی مدارهای مختلفی که در یک سیستم وجود دارند استفاده می‌شود تا از تداخل میان آن‌ها جلوگیری شود.
- امنیت: به عنوان بخشی از سیستم‌های امنیتی مثل آلارم‌ها
- کنترل: برای فعال/غیرفعال کردن سوئیچ‌ها یا دستگاه‌های مختلف
- اتوماسیون صنعتی: در سیستم‌های اتوماسیون خط تولید و کارخانه‌ها
- مدارهای قدرت: به عنوان بخشی از سوئیچ‌های ولتاژ بالا
- موتورهای الکترونیکی: برای کنترل الکتروموتورها
اجزای رله شیشه‌ای
اجزای اصلی یک رله کمکی عبارتند از:
- بوبین: بخش الکترومغناطیسی رله که هسته آهنی دارد. با اعمال انرژی الکتریکی به بوبین، رله فعال می‌شود.
- فرمان‌دهنده: سیستم فرمان‌دهنده که بوبین را کنترل می‌کند و برای عملکرد درست تیغه‌ها استفاده می‌شود. این فرمان‌دهنده ممکن است شامل سوئیچ‌ها، مغناطیس‌ها، رله‌های دیگر یا قطعات الکترونیکی دیگر باشد.
- ترمینال یا پایه ها: بخش‌های الکتریکی ورودی و خروجی که برای اتصال به مدار و انتقال جریان استفاده می‌شوند.
- کنتاکت: می‌توانند در حالت باز یا بسته باشند و جهت اضافه و کاهش جریان الکتریکی در رله کمکی بکار می‌روند.
- تیغه یا کنتاکت مشترک: کنتاکت مشترک در رله کمکی که به عنوان نقطه مشترک برای تیغه باز و تیغه بسته عمل می‌کند.
- بدنه: قاب که مابقی قطعات را در داخل خود نگه می‌دارد.
- تقویت‌کننده: المان‌هایی مثل دیود و مقاومت که برای تقویت سیگنال یا جلوگیری از برخورد جریان وارونه به کار می‌روند.
تفاوت کنتاکتور و رله شیشه ای چیست؟
رله شیشه ای و کنتاکتور هر دو از نوع رله حفاظتی هستند که در سیستم‌های برقی استفاده می‌شوند. اما تفاوت کنتاکتور با رله شیشه ای چیست؟ در ادامه تفاوت‌های اصلی بین این دو را بررسی می‌کنیم:
1. ظرفیت بار:
- رله کمکی: رله کمکی برای کنترل بارهای کوچکتر و با توان کمتر استفاده می‌شود.
- کنتاکتور: کنتاکتورها به منظور کنترل بارهای سنگینتر و با توان بیشتر استفاده می‌شوند. ظرفیت بار کنتاکتورها بیشتر است و معمولاً در سیستم‌های قدرت بالا و کنترل بارهای سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
2. ساختار فیزیکی:
- رله کمکی: رله کمکی اندازه کوچکتری نسبت به کنتاکتورها دارد و معمولاً تعداد پایه‌های کمتری در آن مشاهده می‌شود.
- کنتاکتور: کنتاکتورها اندازه بزرگتر و تعداد پایه‌های بیشتری دارند.
3. کاربرد:
- رله کمکی: رله کمکی بیشتر برای کاربردهای کنترلی و حفاظتی استفاده می‌شود. معمولاً در سیستم‌های کنترلی کوچکتر و بارهای کمتری که نیاز به کنترل دقیق و حفاظت دارند، استفاده می‌شود.
- کنتاکتور: کنتاکتورها برای کنترل و کاربردهای قدرتی بزرگتر و بارهای سنگینتر استفاده می‌شوند. معمولاً در سیستم‌های قدرت بالا، صنعتی و کاربردهایی که نیاز به قدرت بالا و مقاومت در برابر بارهای سنگین دارند، استفاده می‌شود.
4. قدرت قطع و وصل:
- رله کمکی: رله کمکی برای کاربردهای با قدرت قطع و وصل کمتر استفاده می‌شود.
- کنتاکتور: کنتاکتورها قدرت قطع و وصل بالاتری دارند و معمولاً بارهای با قدرت بالا را قطع و وصل می‌کنند.
جمع‌بندی
در این مقاله به سوال «رله کمکی فیندر یا شیشه ای چیست؟» پاسخ دادیم و فهمیدیم که این نوع رله، از انواع رله حفاظتی است که در سیستم‌های برقی و الکترونیکی استفاده می‌شود. این رله به دلیل مقاومت بالا در برابر شوک و لرزش‌های شدید، دما و رطوبت متفاوت و قابلیت کار در شرایط مختلف در صنایع مختلف از جمله صنعتی، خودرو، کنترل پردازش و ساختمانی استفاده می‌شود. همچنین، این رله دارای اجزای متفاوتی است که برای کاربردهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد.. در مقایسه با کنتاکتور، رله شیشه‌ای قابلیت کار در دما و رطوبت بالا را داشته و با نیاز سیستم می‌توان انتخابی مناسب بین این دو نوع رله حفاظتی داشت.